“Οι εβραϊκοί εκδοτικοί οίκοι και τα εβραϊκά βιβλιοπωλεία θα έχουν κλείσει έως το τέλος του έτους”. Δεκέμβριος 1938
Παρακολουθούσα, από το Διαδίκτυο, τις εκδηλώσεις στη Γερμανία, με αφορμή τη συμπλήρωση 75 ετών από τη Νύχτα των Κρυστάλλων. Ήταν η 9η προς 10η Νοεμβρίου του 1938, που εξαπολύθηκε το αγριότερο μέχρι τότε, πογκρόμ σε βάρος των Εβραίων της Γερμανίας. 7.000 καταστήματα, που ανήκαν σε Γερμανούς Εβραίους, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς και την ίδια τύχη είχαν σχεδόν όλες οι συναγωγές της Γερμανίας. Ο αριθμός των νεκρών Γερμανών Εβραίων από το πογκρόμ αυτό υπολογίζεται από 40 έως 200 πρόσωπα. 30.000 άρρενες Γερμανοί Εβραίοι συνελήφθησαν και εστάλησαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν, όπου υπέστησαν μυριάδες ταπεινώσεις, μέχρι να αφεθούν ελεύθεροι και υπό την προϋπόθεση ότι θα εγκατέλειπαν τη Γερμανία. Τουλάχιστον 2.000 εξ αυτών άφησαν την τελευταία τους πνοή στο στρατόπεδο αυτό. Ανάλογες θηριωδίες έλαβαν χώρα και στην Αυστρία.
Το παραπάνω πογκρόμ δεν ήταν κάτι αναπάντεχο στη Γερμανία. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’20, όταν αριθμούσε μερικές εκατοντάδες μόνο ψηφοφορους, το NSDAP δεν έπαυε στιγμή να προπαγανδίζει το μίσος για τους Εβραίους μέσα από ποικίλα έντυπα, όπως το Der Angriff ή το Der Stürmer, αλλά και από τον καθημερινό λόγο κορυφαίων στελεχών του και να προτρέπει τον κόσμο να αναλάβει ενεργό ρόλο στις διώξεις κατά των Εβραίων. Μέσα από τα παραπάνω έντυπα αλλά και τους λόγους των ανωτέρω στελεχών, αποδίδονταν στους Εβραίους όλα τα δεινά της Γερμανίας, από την ήττα της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως τον υπερπληθωρισμό των αρχών της δεκαετίας του '20, Όταν ο Χιτλερ ανέλαβε την εξουσία, μετά τις εθνικές εκλογές του 1933, το μίσος εναντίον των Εβραίων έλαβε τη μορφή μέτρων εναντίον τους, τα οποία ξεκινούσαν από την απαγόρευση σε αυτούς να ασκούν ορισμένα επαγγέλματα και έφταναν μέχρι τη στέρηση της γερμανικής υπηκοότητός τους και τη σύλληψη και αποστολή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Στις εκδηλώσεις μνήμης, με αφορμή την παραπάνω επέτειο, συμμετείχαν πάρα πολλοί Γερμανοί με επικεφαλής τον ίδιο τον δήμαρχο του Βερολίνου, κ. Βόιβερατ. Συμμετείχαν, επίσης, ο καθολικός επίσκοπος αλλά και εκπρόσωπος των διαμαρτυρομένων ιερέων. Παρόμοιες εκδηλώσεις έγιναν και στην Αυστρία.
Απ' όλες αυτές τις εκδηλώσεις, περισσότερη εντύπωση μου έκανε η κίνηση δύο Γερμανών καλλιτεχνών, της κας Ρενάτα Στι και του κ. Φρίντερ Σνοκ, να αναρτήσουν στη συνοικία Σένενμπεργκ του Βερολίνου πινακίδες, οι οποίες αναφέρουν ορισμένα από τα μέτρα, που ελήφθησαν σε βάρος των Εβραίων της Γερμανίας την περίοδο 1933-1945, καθώς και τις αντιλήψεις, που το NSDAP καλλιεργούσε γι' αυτά τα πρόσωπα. Η συνοικία αυτή, στην οποία προπολεμικά ζούσαν πολλοί Εβραίοι, πολλοί εκ των οποίων είχαν σημαντική προσφορά στα γράμματα και τις τέχνες, χρησιμοποιήθηκε ως τόπος συγκέντρωσης όλων των Εβραίων του Βερολίνου, τις παραμονές της έναρξης του Β’ Π.Π., προτού τους αποστείλουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η πρωτοβουλία των δύο αυτών καλλιτεχνών, οι οποίοι φημίζονται για τις εικαστικές πρωτοβουλίες τους για τη διάσωση της συλλογικής μνήμης αναφορικά με το Ολοκαύτωμα, έλαβε χώρα το 1993 και, έκτοτε, 80 πινακίδες στο Σένενμπεργκ θυμίζουν στους Γερμανούς τα γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Θα αναρωτηθείτε, τι με έπιασε και αποφάσισα να ασχοληθώ με ένα ζήτημα, που φαντάζει τόσο μακρινό για εμάς. Συμπαθάτε με αλλά δεν είναι καθόλου μακρινό. Απεναντίας το θυμήθηκα με αφορμή την τάση χιλιάδων συμπολιτών μας να ταυτίζουν ένα ολόκληρο λαό με τους ναζιστές και να γελούν στη θέα της κας Μέρκελ με μουστάκι αλά Χίτλερ, αγνοώντας τα βήματα προόδου των Γερμανών αναφορικά με πολλά ζητήματα και εν προκειμένω, με αυτό του αντισημιτισμού. Οι ίδιοι συμπολίτες μας εξακολουθούν να κραδαίνουν τα λάβαρα του Ολοκαυτώματος, κατηγορώντας ακόμα και τους σημερινούς Γερμανούς για τον θάνατο 6 εκ. Εβραίων κατά το Β’ Π.Π., ενώ βαυκαλίζονται, ότι στην Ελλάδα ποτέ δεν είχαμε τέτοια φαινόμενα.
Έλα όμως που μετά τον πόλεμο λοιπόν, η Γερμανία είχε το κουράγιο να σκύψει πάνω από τα κρίματά της και μέσα από τις ενοχές της να αντιληφθεί το μέγεθος της φρίκης του Ολοκαυτώματος, που προκάλεσε η ρατσιστική πολιτική του Χίτλερ, και να αποφασίσει να μην το επαναλάβει. Οι μαθητές στα γερμανικά σχολεία διδάσκονται από νωρίς για τα δεινά του ναζισμού. Σήμερα η εβραϊκή κοινότητα της Γερμανίας είναι από τις πιο ανθηρές παγκοσμίως.
Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα μας, «που δεν είναι σαν τους ναζήδες τους γερμαναράδες», το θέμα των εβραϊκών περιουσιών της Θεσσαλονίκης, που κατασχέθηκαν από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους, παραμένει θέμα-ταμπού, ενώ η υπενθύμιση ότι αρκετοί συμπολίτες μας είδαν με θετικό μάτι την εκτόπιση και εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη διάρκεια του Β’ Π.Π., ξυπνά αρνητικές αντιδράσεις, οι οποίες φανερώνουν την απουσία ιστορικής μνήμης. Η εισοδος της Χρυσής Αυγής στη Βουλή, ενός κόμματος που ποτέ του δεν έκρυψε τα αντισημιτικά του αισθήματα, πιστοποιεί, πέρα από την αλλεργία πολλών συμπολιτών μας στη δημοκρατία, και το βαθύ ρατσισμό και ειδικότερα, τον αντισημιτισμό ενός μεγάλου κομματιού της ελληνικής κοινωνίας και αποκαλύπτει ένα βασικό λόγο, για τον οποίο ουδέποτε έγινε μια σοβαρή και συντονισμένη προσπάθεια ανάδειξης του αντισημιτισμού της ελληνικής κοινωνίας την εποχή του Μεσοπολέμου αλλά και στη διάρκεια του Β’ Π.Π., ώστε αυτό το φαινόμενο να αποτελέσει δίδαγμα του παρελθόντος και να μην επαναληφθεί. Η πολιτιστική κληρονομία των Ελλήνων Εβραίων αφέθηκε να ρημάξει.
Πολιτικοί (κ. Καρατζαφέρης και αρκετοί άλλοι), ιερείς (ιδίως Θεσσαλονίκης Άνθιμος, Πειραιώς Σεραφείμ) μουσικοσυνθέτες (κ. Μίκης Θεοδωράκης), σατιρικοί (κ. Τζίμης Πανούσης), δημοσιογράφοι (κ. Χαντζάρας) και αρκετοί άλλοι συμπολίτες μας δεν δίστασαν στο παρελθόν να αποκαλύψουν τα αντισημιτικά τους αισθήματα αλλά πέρα από τους συνήθεις ευαισθητοποιημένους π.χ., ΕΠΣΕ, οι υπόλοιποι κάτοικοι της χώρας μας έστρεψαν αλλού το βλέμμα τους. Φυσικά, τα πρόσωπα αυτά δεν υπέστησαν καμμία απολύτως κύρωση και το αντισημιτικό παραλήρημά τους θεωρήθηκε ως έκφανση του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου. Ούτε λόγος βέβαια για εικαστική παρέμβαση, που να θυμίζει τα δεινά των Ελλήνων Εβραίων στα χρόνια της Κατοχής! Ακόμα και αν κάποιος καλλιτέχνης αποφάσιζε να φιλοτεχνήσει κάποιο έργο, που να θυμίζει τον εκτοπισμό των Ελλήνων Εβραίων κατά το Β’ Π.Π., το πιο πιθανό είναι ότι μέσα σε μερικές μέρες το έργο αυτό θα είχε μετατραπεί σε μια άμορφη μάζα, θύμα του αντισημιτικού μένους κάποιου καθάρματος.
Αν αναρωτιόμαστε, γιατί ο αντισημιτισμός στην Ελλάδα έχει φτάσει στα σημερινά επίπεδα, τότε οφείλουμε να αναζητήσουμε τα αίτιά του στην εκκωφαντική σιωπή της πολιτείας αλλά και της κοινωνίας μας απέναντι σε αυτό το φαινόμενο. Αρκετοί από εμάς θυμούνται ενδεχομένως κάποιους εκπαιδευτικούς να αναφέρονται απαξιωτικά στους Εβραίους, «επειδή αυτοί σταύρωσαν το Χριστό», καλλιεργώντας έτσι εντέχνως αισθήματα αντισημιτισμού σε αρκετούς μαθητές. Δεν υπάρχει καμιά κρατική μέριμνα για τη διδασκαλία της ιστορίας των Εβραίων της Ελλάδος στα σχολεία και την ίδια στιγμή η αντίληψη, ότι οι Εβραίοι κυριαρχούν στον κόσμο και, συνεπώς, τους αξίζει κάθε κακό, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη ακόμα και σε νεαρές ηλικίες στη χώρα μας χωρίς να ενοχλούνται πολλοί. Η δε Ελλάδα παραμένει μια από τις πιο αντισημιτικές χώρες της Ευρώπης.
Γι' αυτό θεωρώ άκρως επίκαιρη και διδακτική τόσο τη στάση της Γερμανίας απέναντι στο παρελθόν της όσο και την παραπάνω εικαστική παρέμβαση των δύο Γερμανών καλλιτεχνών. Αλλά πολύ φοβάμαι ότι μέχρι να τα αναλογιστούμε αυτά, θα παρατηρούμε τους Γερμανούς αλλά και άλλους Δυτικοευρωπαίους να χτυπούν με κάθε ευκαιρία τον αντισημιτισμό και να μην τον αφήνουν να σηκώσει κεφάλι, ενώ εμείς θα καμωνόμαστε τους ανώτερους και τους ξερόλες σε σχέση με τους «αποικιοκράτες Δυτικούς» και τους «ναζήδες Γερμανούς». Τα κρούσματα αντισημιτισμού θα έρχονται το ένα μετά το άλλο και εμείς απλά θα προσπερνούμε αδιάφοροι ή θα εφευρίσκουμε διάφορες δικαιολογίες υπέρ των αντισημιτιών συμπολιτών μας.
